شیوع بیماری ایدز در کشور ما، با انتقال ویروس از طریق خون و فرآوردههای خونی همراه بود که به آن موج اول گفته می‌شود. موج دوم از طریق سرنگ آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی بود که بیشتر در میان معتادان تزریقی به گسترش بیماری ایدز در کشور دامن زد و تا به امروز بیشترین سهم انتقال ویروس در کشور را به خود اختصاص دادهاست. خوشبختانه با تدابیری که اندیشیده شد از همه‌گیری این بیماری جلوگیری به عمل آمد. اما موج سوم بیماری، یعنی؛ انتقال از طریق آمیزش‌جنسی محافظت نشده، در راه است که اگر کنترل نشود می تواند به یک بحران یا چالش جدی در کشور تبدیل شود.
سازمان بهداشت جهانی، پس از تحقیقات مختلف، یک بسته سه مرحله‌ای را برای حفاظت در برابر خطر ابتلا به بیماری ایدز، از طریق راه‌جنسی، ارائه داده است. این سه مرحله، به مراحل A B C معروف است. دکتر حمید عمادی، متخصص بیماریهای عفونی و استاد دانشگاه در توضیح مرحله A (خویشتنداری) که یکی از بهترین راههای پیشگیری است، می‌گوید: «به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و متخصصان در سراسر دنیا این شیوه، بهترین و قاطعترین و کمهزینهترین روش برای پیشگیری از بیماری ایدز است. یعنی اگر فرد خویشتندار باشد و رابطه جنسی خارج از چارچوب خانواده برقرار نکند، به بیماری ایدز مبتلا نخواهد شد. به معنای دیگر افراد را به پرهیزگاری دعوت می کند. ما با این روش میتوانیم به بسیاری از جوانان که در معرض ابتلا به ایدز هستند کمک کنیم و طوری به جوانان راهنمایی بدهیم که خود آنها بدانند نباید رابطه جنسی خارج از چارچوب خانواده داشته باشند.»
دکتر مینو محرز؛ رئیس مرکز تحقیقات ایدز و متخصص عفونی هم نقش خویشتنداری را در محافظت از ابتلا به بیماری ایدز را پُررنگ میداند و می‌گوید: «بسیاری، بیماری ایدز را بیماری رفتاری مینامند. مبتلاشدن به بیماری ایدز به رفتارهای ما بستگی دارد. اگر ما از سرنگ آلوده استفاده نکنیم و تماس جنسی خارج از چارچوب خانواده نداشته باشیم، به ایدز مبتلا نمیشویم.»
دکتر حمید عمادی، نقش اعتقادات و باورهای مذهبی را در کنترل این بیماری، بسیار تعیینکننده میداند و می‌گوید: «باورها و اعتقادات مذهبی به ما در برابر این بیماری کمک می‌کند. انسانهای معتقد کمتر گرفتار این مسایل می شوند. خدا می فرماید: اگر نزدیک بعضی از گناهان بروید، مثل گردابی است که شما را در خود غرق می‌کند.»
وقتی عدهای از افراد جامعه در این طبقه قرار نمیگیرند و نمیخواهند با تقوا و پرهیزگاری از رابطه جنسی دوری کنند و ممکن است دست به ارتباط جنسی بزنند، مختصصان نسخه B را برای این افراد میپیچند. دکتر عمادی در این باره می‌گوید: «اگر نمیتوانید با تقوا یا پرهیزگار باشید، تلاش کنید وفادار باشید! تنها با یک نفر تماس جنسی داشته باشید و به تعبیری افراد، با شرکای جنسی متعدد ارتباط برقرار نکنند و به همسر و شریک زندگیشان وفادار باشند.
حالا این فرد می‌تواند همسر دائم یا موقت، نامزد و... باشد. مهم با یک نفر بودن است، اینکه یک نفر با چند نفر ارتباط داشته باشد خطرناک است.» وی در تشریح مرحلهB می‌گوید: «انسانیت به ما اجازه نمی‌دهد که با افراد زیادی ارتباط‌جنسی داشته باشیم. اگر نمی‌خواهیم تقوا داشته باشیم، حداقل انسان باشیم. این دور از شئونات انسانی است که بخواهیم با چند نفر ارتباط جنسی داشته باشیم. وقتی آدم می‌تواند با یک نفر باشد و نیازهای جسمیاش برطرف شود، چرا با چند نفر دیگر هم ارتباط داشته باشد؟»
حالا اگر کسی نمی‌تواند پرهیزگار باشد و اگر نمی‌خواهد تنها به یک نفر وفادار باشد، چه باید کرد؟ توصیه سوم، استفاده از لوازم محافظتی مانند کاندوم است. دکتر مینو محرز، درباره ضرورت استفاده از کاندوم در رابطه های آمیزشی می‌گوید: «استفاده از کاندم، اگر درست مصرف شود، بالای 85-80 درصد می‌تواند پیشگیری از بیماری ایدز را در پی‌داشته باشد»
مصرف درست کاندوم یعنی چی؟ ندانستن عیب نیست خجالت هم ندارد! دکتر محرز درباره آموزش استفاده از کاندوم به جوانان می‌گوید: «بعضی می‌گویند، اگر شما درباره کاندوم حرف بزنید جوانان ترغیب می‌شوند که ارتباط جنسی را تجربه کنند. این نگرش مثل این می‌ماند که بگویید اگر شما درباره طناب حرف بزنید، جوانان علاقه مند می‌شوند بروند خودشان را دار بزنند! در افرادی که به ما مراجعه می‌کنند و نگران بیمار‌شدن و نشدنشان هستند میبینیم آگاهی وجود ندارد. این نگرش غلط است. علمی هم نیست. ندانستن فاجعه است. مبتلاشدن فرزند من و شما فاجعه است نه توصیه به استفاده از وسایل پیشگیری از ایدز.»
وی با انتقاد از رسانه ها می‌گوید: «من از رسانه‌های جمعی گلایه دارم. سالی یکبار در روز جهانی ایدز، از این بیماری صحبت می‌کنیم و موضوع را تا سال آینده فراموش می‌کنیم. این دردی را دوا نمی‌کند. متأسفانه بسیاری فکر می‌کنند کسی که آگاهی ندارد و ایدز می‌گیرد، گناهکار است. عدم آگاهی که گناه نیست. گناهکار من و شما هستیم که آگاهی نمی‌دهیم. بهترین راه پیشگیری آموزش است. ما چرا درباره همه چیز برای بچه‌ها حرف میزنیم، بجز دستگاه تناسلی؟» وی نقش پدر و مادر، رادیو و تلویزیون، مدرسه و... را حیاتی می‌دانند و می‌گوید: «قبل از ابتلا باید آموزش داده شود، وقتی فرد مبتلا شد که دیگر آموزش فایده‌ا‌ی ندارد.»
دکتر عمادی هم درباره آموزش جوانان می‌گوید: «اینجا بحث بد و بدتر است. وقتی یک نفر با چند نفر تماس جنسی برقرار می‌کند، در مرحله اول به خودش آسیب می‌زند، بعد به خانواده و سپس به جامعه. ما می‌گوییم اگر فردی ارتباط جنسی متعدد دارد، دست کم از کاندوم استفاده کند تا بیماریهایی مثل ایدز و هپاتیت نگیرد. این تبلیغ نیست! قطعاً تماس‌جنسی خارج از چارچوب خانواده بد است. اما بدتر از آن این است که ارتباط جنسی حفاظت نشده داشته باشد. اگر بین بد و بدتر، بد را انتخاب کند خیلی بهتر است.»
دکتر بهنام فرهودی، استاد دانشگاه و متخصص بیماریهای عفونی به‌آموزش استفاده از کاندوم تأکید می‌کند و می‌گوید: «ما باید بدانیم که هیچ وسیله پیشگیری در دنیا، جای کاندوم را نمی‌گیرد و افراد باید از ابتدا تا انتهای نزدیکی از کاندوم استفاده کنند. کاندوم تنها وسیله‌ای است که می‌تواند از انتقال ویروس اچ‌آی‌وی پیشگیری کند.» دکتر کیانوش کمالی، متخصص بیماریهای عفونی هم توصیه می‌کند: «حتماً مردم روش استفاده درست را از متخصصان بپرسند و بدانند با استفاده درست از کاندوم، احتمال تبادل ترشحات در یک رابطه جنسی نزدیک به صفر می‌رسد» وی خاطر نشان می‌کند: «اگر از کاندوم درست استفاده کنید، خیالتان راحت باشد که هرگز به ایدز و بیماریهای مقاربتی مبتلا نخواهید شد.»
شاید برخی از جوانان ندانند که قرصهای روانگردان یا الکل، هم احتمال ابتلا به بیماری ایدز را افزایش میدهد. شاید از خود بپرسید چگونه؟ دکتر محرز در این باره می‌گوید: «ای کاش جوانان بدانند که شیشه چه بلایی سر آدم می‌آورد. غیر از اعتیاد که درمان‌اش مشکل است و باعث ضایعات در مغز و بسیاری از مرگ و میرها می‌شود، در ارتباط‌های جنسی هم امکان انتقال بیماریهای مختلف و ابتلا به ایدز را افزایش میدهد. زیرا در این حالت فرد نمی‌تواند تصمیم بگیرد که از لوازم حفاظتی و کاندوم استفاده کند.»
دکتر عمادی به آسیبی که مواد روانگردان به مغز افراد می‌زند اشاره می‌کند و می‌گوید: «این مواد فعالیت بخشی از مغز را از کار می‌اندازد و باعث می‌شود فرد دست به اعمالی بزند که هرگز در حالت طبیعی تن به این‌کارها نمی‌دهد.»
وی خاطره‌ای از تأثیر قرصهای روانگردان می‌گوید: «ما بیماری داشتیم که تحصیل‌کرده و مؤدب بود. او می‌گفت: به مهمانی شبانه‌ای دعوت می‌شود و در این مهمانی از این مواد استفاده می‌کند و در طول یک شب با شانزده نفر رابطه جنسی برقرار می‌کند. این دختر مبتلا، اصلاً باورش نمی‌شد و با گریه می‌گفت که اصلا در حالت طبیعی نبوده است...»
موج سوم گسترش بیماری ایدز در راه است. اگر دیر بجنبیم، فردا پشیمان خواهیم شد. این جمله‌ای است که دکتر بهنام فرهودی می‌گوید: «از سال 80 تا 86 رشد بیماریهای آمیزشی در کشور، 8 برابر شده است. دانشمندان می‌گویند: فاصله شیوع بیماریهای آمیزشی مثل سوزاک و سفلیس و... با همه‌گیری ایدز، یک دوره ده ساله است. یعنی ما باید حواسمان جمع باشد! نکند با فراگیر‌شدن بیماری ایدز، دیگر نتوانیم آن را کنترل کنیم.»
وی با اشاره به جوان بودن کشور ما می‌گوید: «متأسفانه برخی از جوانان ما پرهیز‌مدار نیستند. ما شواهدی داریم که در مسائل جنسی، جوانان ما به رفتارهای پرخطر دست می‌زنند. ما باید نگران باشیم. اگر ما دست روی دست بگذاریم، شاید فردا همان بلایی سرمان بیاید که در تایلند سر مردم آنها آمد. ابتدا این بیماری در میان تزریق کنندگان مواد شیوع پیدا کرد و بعد رفت در تن‌فروشان و سپس در مردم عادی گسترش پیدا کرد و تا مرحله‌ای پیش رفت که دیگر 5 تا ده درصد مردم کشورشان ایدز گرفتند. ما الان در شرایط خوبی هستیم و هنوز این بیماری به آحاد مردم شیوع پیدا نکرده و می‌توان کنترلش کرد. اگر با آموزشهای درست کنترل نشود، فاجعه‌ای بزرگ در انتظار ماست.»